Adam Jarzębski (Jarzembski) (? – 1648 lub 1649)
Kompozytor, skrzypek, budowniczy królewski, autor opisu Warszawy
Urodził się w końcu XVI wieku w Warce nad Pilicą w rodzinie mieszczańskiej. Jego ojciec trudnił się sukiennictwem. Nie wiemy zbyt dużo o jego latach młodzieńczych. Jako młody człowiek, pracując jako nauczyciel w rodzinach magnackich, dużo podróżował po Europie.
Adam Jarzębski – muzyk
W roku 1612 zatrudnił się na dworze elektora brandenburskiego jako skrzypek w jego kapeli. Dzięki tej posadzie stał się człowiekiem zamożnym. Z zespołem muzycznym dużo podróżował po miastach niemieckich, odwiedził także Włochy.
W roku 1615 powrócił do Polski i przyjął od króla Zygmunta III Wazy stanowisko skrzypka w kapeli królewskiej. Orkiestra liczyła wówczas 60 muzyków i była słynna w całej Europie. Adam Jarzębski, obok grania w kapeli, zajmował się także konstruowaniem muzycznych instrumentów oraz komponowaniem. Szybko stał się jednym z czołowych kompozytorów polskiego baroku. Tworzył utwory instrumentalne (canzony i koncerty) o 2-4 głosach, melodyce śpiewanej lub ornamentalno-wirtuozowskiej i kunsztownej technice kontrapunktycznej. Z wielu zachowanych do dziś kompozycji największe znaczenie ma zbiór 28 numerowanych utworów pod wspólnym tytułem „Canzoni e Concerti a due, tre e quattro voci” z 1627 roku. Zachował się także jeden utwór wokalny – niekompletna „Missa sub concerto”.
Twórczość muzyczna Jarzębskiego była wysoko ceniona przez króla Zygmunta III Wazę. W zamian za zasługi król obdarowywał swego muzyka różnymi dobrami i nadaniami. Wśród najważniejszych warto wymienić np. dzierżawę młynów czy prawo kaduka, które zezwalało na objęcie majątku po osobie zmarłej, która nie miała spadkobierców.
Życie prywatne
W 1630 roku Adam Jarzębski ożenił się z Elżbietą Sieniczanką, wdową po warszawskim ławniku i malarzu Piotrze Cybulskim. Dzięki żonie, która odziedziczyła po rodzicach i mężu stołeczne nieruchomości, stał się właścicielem dwóch kamienic przy ul. Świętojańskiej, kamienicy przy ul. Piwnej i domu z ogrodem przy ul. Miodowej. Jarzębscy mieli czworo dzieci, ale dojrzałego wieku dożyło tylko dwóch synów: Szymon – muzyk i Władysław – konstruktor instrumentów muzycznych.
Podczas swej długoletniej służby królewskiej działał nie tylko jako muzyk, ale i budowniczy. Jako Budowniczy Jego Królewskiej Mości Władysława IV razem z Wojciechem Gizą zajmował się projektowaniem wnętrz Zamku Ujazdowskiego na przyjazd królowej Cecylii Renaty i nadzorował budowę sali teatralnej na warszawskim Zamku Królewskim.
Gościniec, abo krótkie opisanie Warszawy
W 1643 roku opublikował wierszowany przewodnik pt. „Gościniec abo krótkie opisanie Warszawy”, który jest cennym dokumentem historycznym i źródłem informacji o wyglądzie Miasta i obyczajach jego mieszkańców za czasów panowania króla Władysława IV.
Jarzębski związał się z Warszawą do końca życia. W 1648 roku na staromiejskim ratuszu złożył przysięgę na wierność i posłuszeństwo królowi i radzie miejskiej i został wpisany do rejestru zaprzysiężonych obywateli Miasta Starej Warszawy.
Zmarł w Warszawie w 1649 roku (niektóre źródła podają także rok 1648) . Został pochowany w podziemiach kościoła o.o. Augustianów pod wezwaniem św. Marcina przy ul. Piwnej. Pamięci Jarzębskiego poświęcona jest tablica przy pl. Zamkowym pod numerem 15/17/19; jego imieniem nazwano jedną z ulic na bielańskim osiedlu Piaski.
(na podstawie „Encyklopedii Warszawy”
i materiałów otrzymanych
z Muzeum Historycznego m.st. Warszawy
opracowała Maryla Puternicka)